W ramach Programu „ DECYDUJMY RAZEM”:

Społeczeństwo obywatelskie winno dbać o jakość środowiska przyrodniczego.

Zrównoważony rozwój  – ważna dziedzina w lokalnej polityce

Koncepcja zrównoważonego rozwoju  - podstawowe informacje

Koncepcja rozwoju zrównoważonego powstała w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Celem zrównoważonego rozwoju jest „dobre życie”, przy zachowaniu bioróżnorodności, równości społecznej i dostatku zasobów naturalnych. Koncepcja zrównoważonego rozwoju zakłada, że model ekonomiczny powinien być dopasowany do tego, jak funkcjonuje przyroda, a nie odwrotnie. Celem zrównoważonego rozwoju jest jakość życia – szczęście ludzi i możliwość realizacji w różnych sferach życia (w życiu rodzinnym, twórczości, w sferze duchowej itd.). Charakterystyczną cechą zrównoważonego rozwoju jest wskazanie  na fakt, że życie ludzi jest uzależnione od przyrody, od środowiska – w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. Wiąże się to właśnie z korzystaniem z ekologicznych technologii, dbaniem o bioróżnorodność oraz utrzymywaniem  konsumpcji na takim poziomie, żeby mieściła się ona w granicach produktywności ekosystemów. Zrównoważony rozwój w praktyce to proste życie w harmonii z przyrodą. Takie warunki egzystencji  pozwalają nie tylko na łatwe wprowadzenie wszelkich ekologicznych rozwiązań, lecz także na budowanie więzi społecznych, dobrych relacji z innymi ludźmi oraz na bliski kontakt z przyrodą. Dla państw uprzemysłowionych zrównoważony rozwój oznacza przede wszystkim obniżenie poziomu konsumpcji zasobów naturalnych. Celem zrównoważonego rozwoju jest poziom konsumpcji, który mieści się w granicach produktywności ekosystemów.
       
W rozwoju zrównoważonym zużywanie zasobów odnawialnych jest wolniejsze niż ich odtwarzanie,  natomiast  zasobów nieodnawialnych  - odbywa się  wolniej, niż wprowadzanie ich substytutów. Zasada ta oznacza więc rozwój gospodarczy w zgodzie ze społecznym i przyrodniczym otoczeniem, a nie ich kosztem. Jest to rozwój pożądany społecznie, uzasadniony ekonomicznie i dopuszczalny ekologicznie.

Według Prawa Ochrony Środowiska to „taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje integrowanie działań o politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych po-trzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”. Można więc stwierdzić, iż zrównoważony rozwój uwzględnia pokoleniową sprawiedliwość ekologiczną..
 Konstytucja RP również odwołuje się do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Art. 5. ustawy zasadniczej mówi, że Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Główne zasady zrównoważonego rozwoju
 
1.  Zasada przezorności, prewencji (likwidacji zanieczyszczeń u źródła)
Zasada przezorności jest stosowana powszechnie w polityce ekologicznej krajów rozwiniętych i oznacza, że odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że dany problem będzie wymagał rozwiązania - a nie dopiero wtedy, kiedy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie jego wystąpienia.

Zasada prewencji, zwana jest także inaczej: zasadą zapobiegania lub zasadą aktywnej polityki ( w węższym rozumieniu - zasadą likwidacji zanieczyszczeń u źródła) Zakłada ona, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom danego przedsięwzięcia ( działań ) na środowiska naturalne powinno być podejmowane na etapie jego  planowania i realizacji - na podstawie posiadanej wiedzy czy  wdrożonych procedur ocen oddziaływania na środowisko, jak również   skutecznego monitorowania prowadzonych przedsięwzięć.

2.    Zasada integracji działań lokalnych i polityk sektorowych
Zasada ta oznacza uwzględnienie w politykach sektorowych, takich jak np. energetycznej, transportowej, czy planistycznej, celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasada wiąże się również z integracją kwestii środowiskowych z procesami decyzyjnymi na różnych szczeblach zarządzania: od rządowego, poprzez wojewódzki, do lokalnego. Jest to ważna zasada, ponieważ gospodarka, społeczeństwo, jak i środowisko przyrodnicze muszą być ujmowane systemowo i wielopłaszczyznowo  - w długiej perspektywie czasowej.  Dokumenty różnych szczebli muszą być kompatybilne i spójne. Integracja polityk i strategii lokalnych powinna opierać się  na ściślej współpracy władz ze społecznością, na stworzeniu tzw. lobby ekologicznego, składającego się z różnych przedstawicieli mieszkańców, reprezentujących wielorakie interesy, ale umiejących ze sobą rozmawiać, w celu stworzenia wspólnej wizji rozwoju gminy.

3.  Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego i zasobów
Zasada ta związana jest z kategorią zrównoważonego rozwoju nawiązującą do sprawiedliwości międzypokoleniowej. Chodzi o zaspokojenie potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia z tworzeniem i utrzymaniem warunków do zaspokojenia potrzeb przyszłym pokoleniom. To także zaspokojenie potrzeb grup i jednostek ludzkich do sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów przyrodniczych np. wody, ziemi, kopalin.

4.  Zasada uspołecznienia i partnerstwa
Zasada ta zakłada udział społeczeństwa w programowaniu rozwoju danej wspólnoty i  realizowana jest przez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarządowych, w tym  tych działających na rzecz ochrony środowiska. Podstawy prawne takiej działalności zawarte są przede wszystkim w ustawie zasadniczej, ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U.  z 2008 r. Nr 25, poz. 150) oraz ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowiska (Dz. U. z 7 listopada 2008, Nr 199, poz. 1227). Zasada ta jest wspierana przez system edukacji ekologicznej, kształtowanie nowego wzorca konsumpcji i etyki wobec środowiska.
Bardzo istotną rzeczą jest zachęcenie społeczeństwa do włączania się w tworzenie i opiniowanie opracowań lokalnych. takich jak: program ochrony środowiska, czy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego itd. 

5. Zasada stosowania najlepszych dostępnych technik BAT
Zasada definiuje  obowiązek skierowany przede wszystkim do przedsiębiorców. Zgodnie z zaleceniami unijnej  Dyrektywy IPPC (z ang. Integrated Pollution Prevention and Control), podmioty gospodarcze muszą w danej kategorii branżowej zastosować i pracować na najlepszej dostępnej technice (BAT – Best Available Techniques). Najlepsze Dostępne Techniki w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska, to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności gospodarczej. Zatem BAT to taka technologia, która na obecny stan wiedzy i  postęp technologiczny jest najmniej emisyjna i uciążliwa w określonej branży przemysłowej i równocześnie jest najbardziej ekonomiczna (  daje oczekiwany efekt ekologiczny za rozsądne pieniądze). Dzięki technologiom BAT zapewnione jest zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, wody i ziemi tak, aby zapewnić możliwie jak najwyższy stopień ochrony środowiska jako całości. Zadaniem BAT-ów jest przede wszystkim umożliwienie wywiązania się przedsiębiorcom z dotrzymania norm i standardów emisyjnych, a tym samym obniżenie kosztów funkcjonowania zakładu, poprzez zmniejszenie obciążeń finansowych opłat i kar za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Uzyskana tak nadwyżka finansowa może być przeznaczona na kolejne modernizacje technologiczne, rozbudowę zakładu lub premie dla pracowników. Zakład staje się bardziej przyjazny dla środowiska, a tym samym rośnie zaufanie społecznego wobec niego oraz zysk ze sprzedaży produktów.
 
6.  Zasada "zanieczyszczający płaci"
Zasada ta jest nazywana inaczej zasadą sprawcy. Uważana jest za jedną z najważniejszych zasad zrównoważonego rozwoju. Mówi ona o tym, ze podmiot gospodarczy korzystający z zasobów środowiska i wprowadzający doń zanieczyszczenia jest podporządkowany zasadzie płacenia za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Jest więc wyrazem indywidualnej odpowiedzialności prawnej za niekorzystne  wobec środowiska działania.

7. Zasada uwzględniania wymogów ochrony środowiska w działalności planistycznej
Zasada ta mówi o tym, że planowanie przestrzenne musi odgrywać dużą rolę w prawidłowym gospodarowaniu kapitałem naturalnym. W planie przestrzennego zagospodarowania gminy, który  posiada moc prawną i jako jedyny jest przepisem gminnym, o randze prawa miejscowego,  do którego muszą stosować się wszystkie podmioty i obywatele,  obligatoryjne jest  uwzględnienie potrzeb ochrony różnorodności biologicznej, krajobrazowej i zasobów. Zadanie miejscowego planu sprowadza się do funkcji regulacyjnej, polegającej na odpowiednim przeznaczeniu zagospodarowania terenu. Dzięki temu, że jest dokumentem jawnym, każdy ma prawo do jego wglądu, wnoszenia uwag, a tym samym także ma wpływ na kształtowanie i ochronę przestrzeni oraz projektowanie przeznaczenia terenu pod określone inwestycje. Dobrze przyjęte założenia planu i wykonane nad nim konsultacje społeczne pozwolą w przyszłości uniknąć nieporozumień i sporów dotyczących wymagań ochrony środowiska w kontekście procedur inwestycyjnych i konieczności rozwoju infrastruktury. Pozwala to na szybsze sprawdzenie dopuszczalności danego rodzaju inwestycji na etapie wydawania decyzji o pozwoleniu na budowę, szczególnie inwestycji uciążliwych dla środowiska

8.  Zasada ekonomizacji ochrony środowiska
Zasada ekonomizacji, zwana jest inaczej zasadą efektywności ekonomicznej. Postuluje ona realizację takiej polityki, aby cele ekologiczne były osiągane minimalnym kosztem społecznym i finansowym. Zasada dotyczy wykorzystania mechanizmu rynkowego z zachowaniem minimalnego interwencjonalizmu państwa, czego przykładem są  regulowane odgórnie stawki opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Stosowanie zasady wiąże się z wprowadzeniem  preferencyjnych kredytów i subwencji inwestycyjnych, wykorzystaniem opłat depozytowych, produktowych i recyklingowych, stosowaniem opłat koncepcji i związanych z wydaniem określonych pozwoleń itp. Narzędzia tego typu mają na celu zachętę przedsiębiorców do działań ekologicznych, ale w taki sposób, aby im się to opłacało, ale  nie odbiło się negatywnie  na konsumentach. 

9. Zasada współpracy ponadnarodowej
Zasada ta  oznacza konieczność ściślej współpracy rządów wszystkich państw i wzajemną pomoc w  rozwiązywaniu europejskich i globalnych ( transgranicznych)  problemów ochrony środowiska.  Praktycznie oznacza to  nie tylko wspólne uchwalanie konwencji i prawa międzynarodowego, ale także jego wspólne przestrzeganie dla dobra ilości i jakości zasobów środowiska, np.  konwencje klimatyczne i ochrony bioróżnorodności.

Na szczeblu gminy największą trudność sprawia przełożenie zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju na cele i zadania realizacyjne. Dlatego też w  ramach Projektu pn. „Decydujmy Razem” Gmina Radzymin  jest w trakcie opracowywania  -  metodą partycypacyjną -   „Programu edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin”.

Osoby zainteresowane ww. problematyką proszone są o kontakt z Sekretarz Gminy Radzymin, która koordynuje prace nad tym ważnym dokumentem.

Tel. do kontaktu:0-22  786 62 92 wew.125, kom.600 933 916, e- mail: hgrzelak@radztymin.pl
face="">hgrzelak@radztymin.pl
style="FONT-FAMILY: georgia, palatino; FONT-SIZE: small">lub osobiście: pok. nr 22  w Urzędzie Miasta i Gminy Radzyminy Pl. T. Kościuszki 2

Gmina Radzymin uczestniczy w ogólnopolskim Projekcie  „Decydujmy razem”. Jest to projekt systemowy, który będzie realizowany do 2014 roku w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki ( działanie 5.3 Wsparcie na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej) przez partnerstwo siedmiu podmiotów. Liderem Partnerstwa jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, a partnerami są: Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Stowarzyszenie CAL, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska,  Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Fundacja Inicjatyw Społeczno- Ekonomicznych, Fundacja Fundusz Współpracy. Celem głównym Projektu jest wypracowanie i wdrożenie różnych i efektywnych metod angażowania mieszkańców w tworzenie tzw. lokalnych polityk w tak ważnych dziedzinach jak zatrudnienie, przedsiębiorczość, integracja społeczna i zrównoważony rozwój.

Opr. Halina Grzelak