Gmina Radzymin realizuje projekt  pt. „Nowa jakość konsultacji społecznych w planowaniu  przestrzennym”, dofinansowany  z Funduszy Europejskich w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój Oś priorytetowa II. Działanie 2.19 „Usprawnienie procesów inwestycyjno- budowlanych i planowania przestrzennego”.
Celem Projektu jest zwiększenie potencjału instytucjonalnego administracji publicznej w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz usprawnienie procesów inwestycyjno- budowlanych.
Otrzymane środki finansowe przeznaczone są na realizację konsultacji społecznych w ramach zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego części obrębu Nowy Janków.
Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (mpzp) wykonywany jest dla części obszaru Nowy Janków obejmujący obszar około 100 ha, zamieszkały przez około 100 osób. Przewodnią przesłanką wykonania uaktualnienia mpzp na omawianym terenie jest ujęcie w nim  projektowanej drogi wojewódzkiej 635, stanowiącej połączenie projektowanej trasy S8   z terenami gminy Radzymin oraz  gminy Wołomin. Specyfika planu: plan w opracowaniu głównie z przyczyny zewnętrznej – powstania drogi, a nie z przyczyny znacznej ilości wniosków mieszkańców. Plan dla obszaru – sołectwa Nowy Janków będzie stanowił znaczącą zmianę związaną z zaprojektowaniem drogi wojewódzkiej oraz przekształceniem gruntów rolnych na tereny nierolnicze, z możliwością wykorzystania na cele usługowe i przemysłowe. Plan stwarza warunki dla wykorzystania potencjału i aktywizacji gospodarczej terenów przyległych do dróg ( krajowej i wojewódzkiej) oraz daje w perspektywie możliwość stworzenia nowych miejsc pracy. Projektowane rozwiązania planu w zakresie funkcjonalnym i przestrzennym będą zgodne z kierunkami i polityką przestrzenną zawartą w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radzymin (uchwała nr 470/ XXXII/2009 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 20 listopada 2009 r.). Uchwalenie mpzp oraz realizacja planowanych inwestycji pociągnie za sobą intensywny rozwój mikroregionu, który będzie stanowił obszar  zlokalizowany przy strategicznym układzie komunikacyjnym - przy  trasie przejazdowej, łączącej gminy z Miastem Stołecznym Warszawa i drogą ekspresową S8 n Warszawa -  Białystok,  która jest częścią międzynarodowej trasy relacji Warszawa – Helsinki (tzw. Via Baltica). Diagnoza aktualnego stanu: coraz wyraźniejsze jest bezpośrednie oddziaływanie aglomeracji warszawskiej na rozwój  terenów objętych jej wpływem. Polega on głównie na realizacji przez inwestorów z miasta zabudowy mieszkaniowej, a także kształtowanie się funkcji rekreacyjnej. W związku z tym  za zasadniczy czynnik wpływający na rozwój przedmiotowego obszaru uważa się wzrost zapotrzebowania  przede wszystkim na tereny mieszkaniowe, zapewniające lepsze warunki życia (dążenie do posiadania własnego domu z ogrodem). Urbanizacja osadnictwa wiejskiego powoduje istotne przemiany w strukturze demograficznej, ekonomicznej i przestrzenno - technicznej. Ekonomiczny aspekt urbanizacji wyraża się głównie w strukturze ludności według źródeł utrzymania i w strukturze zawodowej. Widoczny jest stały wzrost liczby mieszkańców utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych, wynikający z przechodzenia  ludności rolniczej do pracy w innych działach  gospodarki.  W zakresie ekonomiczno- przestrzennym  sukcesywnie następują zmiany w charakterze i sposobie zabudowy, jej jakości oraz strukturze użytkowania ziemi. Indywidualne budownictwo mieszkaniowe na tych terenach jest jednym
z głównych czynników kształtujących zagospodarowanie przestrzenne i strukturę funkcjonalną. Obszar zamieszkiwany jest przez różne grupy  społeczne i zawodowe ludności. Okoliczne miasta przyciągają mieszkańców. W szczególności Warszawa jest punktem docelowej migracji dla wielu z nich. Jednocześnie następuje proces odpływu mieszkańców poza miasto. Te ruchy wpływają nie tylko na rozmieszczenie ludności, ale przyczyniają się również do zmiany i większego zróżnicowania struktury demograficznej i społeczno- zawodowej ludności analizowanego  terenu. Zmiana planu przełoży się na zaktywizowanie gospodarcze terenów, głównie obszarów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie drogi wojewódzkiej (jako stref aktywności gospodarczej), stworzenie na tych terenach warunków dla rozwoju przedsiębiorstw, w tym MŚP, utworzenie nowych miejsc pracy oraz nowych rodzajów działalności gospodarczej,  a w konsekwencji poprawę sytuacji gospodarczej oraz jakości życia mieszkańców  wsi i terenów ościennych. Efektem ma być poprawa bytu mieszkańców wsi w wyniku zaistnienia nowych możliwości osiedlania , inwestowania, rozwoju usług, tworzenia miejsc pracy oraz zarobkowania poza rolnictwem. Teren Nowego Jankowa może stanowić  więc pod wieloma względami atrakcyjny obszar inwestycyjny. Należy oczekiwać , iż  po zmianie planu będzie intensywnie rozwijało się budownictwo mieszkaniowe oraz drobna i średnia przedsiębiorczość, przyczyniając się do dalszego przekształcania struktury przestrzennej i społecznej. Dzięki temu ten teren  ma szanse stać się silnym zapleczem gospodarczym, w szczególności dla miast: Radzymin i Wołomin.

INDYWIDUALNY PLAN KONSULTACJI

Opracowany, w ramach projektu grantowego, Indywidualny Plan Konsultacji (IPK)
obejmuje pogłębione konsultacje społeczne przedmiotowego aktu planowania przestrzennego tego dokumentu. Przez pogłębione konsultacje rozumie się  konsultacje wykraczające poza wymogi nakładane na gminę na mocy przepisów ustawy  o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. IPK obejmuje 2 etapy konsultacji projektu planu. Pierwszy etap to okres pomiędzy podjęciem przez Radę Miejską  uchwały o przystąpieniu do sporządzenia planu, a sporządzeniem projektu dokumentu i wystąpieniem o opinię  do gminnej komisji urbanistyczno-architektonicznej. Drugi etap konsultacji  obejmuje okres od wyłożenia projektu dokumentu do publicznego wglądu  do momentu jego przedłożenia Radzie Miejskiej do uchwalenia. Wybrane techniki konsultacyjne to:

1) badanie ankietowe z ankieterem (termin realizacji: grudzień 2016 r.);
2) spotkanie otwarte (termin realizacji:19 stycznia 2017 r.);
3) badanie ankietowe metodą internetową (termin realizacji: od 23 stycznia do 5 lutego 2017 r.)
4) terenowy punkt konsultacyjny (planowany termin  realizacj:i  marzec-kwiecień-maj b.r.).

Uzasadnienie  konsultacji:
Ustawa o planowaniu I zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku nakłada na gminę obowiązek konsultowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp). Procedury ustawowe wyznaczają minimalny zakres działań konsultacyjnych, które samorząd musi zrealizować, żeby procedura planistyczna była uznana za zgodną z prawem. Mieszkańcy mają więc możliwość konsultowania miejscowych planów i dzięki temu mogą mieć wpływ na wygląd i rozwój swojego najbliższego otoczenia. Sformalizowane działania często jednak nie sprawdzają się i nie są  wystarczające. Trudności z efektywnym zaangażowaniem się mieszkańców w procesy planowania przestrzennego leżą oczywiście po wszystkich stronach procesu. Mogą być spowodowane np. barierą informacyjną. Trzeba przy tym przyznać, iż bardzo często  bierność mieszkańców spowodowana jest  brakiem orientacji w sprawach publicznych, niedoinformowaniem i niedostateczną wiedzą z zakresu procedur planistycznych.

Krótki opis  wybranych technik konsultacyjnych

Badanie ankietowe z ankieterem

Badania ankietowe z ankieterem przeprowadzone w terenie -  to technika służąca badaniu pojedynczych osób lub małych grup osób,  w trakcie którego  można poznać fakty oraz opinie na temat konsultowanej kwestii (technika face-to- face). Badanie ankietowe w terenie polega na przeprowadzeniu wywiadów z mieszkańcami  z wykorzystaniem papierowej ankiety/kwestionariusza.  W trakcie ankietyzacji  każdy rozmówca  jest traktowany indywidualnie i w szczególny sposób poprzez dostosowanie tempa, rodzaju i kolejności zadawanych pytań  - mając na względzie efektywność realizowanej techniki. Jest to technika, która pozwala na dogłębne poznanie i jednoczesne zrozumienie problemu. Można pozyskać dużą liczbę różnorodnych opinii w dość krótkim czasie. Zaletą tej techniki jest możliwość poznania poglądów na różne tematy związane ze zmianą planu. Ze względu na specyfikę terenu (obszar typowo wiejski) badanie będzie miało postać tradycyjną, czyli papierową.  Tego typu badania ankietowe  umożliwiają  bezpośredni kontakt  mieszkańców  z ankieterem. Zaletą tej techniki  możliwość  zebrania dużej liczby opinii, wniosków itp. od mieszkańców, których zmiana planu dotyczy. Co ważne, badanie będzie wykorzystane w stosunku do osób wyłączonych z głównego nurtu konsultacji. Zdiagnozowano, iż w Nowym Jankowie , na terenie objętym zmianą planu jest 31 domostw, które należy objąć badaniem . Zakłada się przeprowadzenie wywiadów  we wszystkich gospodarstwach domowych , z co najmniej jednym przedstawicielem gospodarstwa domowego. W związku z tym zakłada się wielkość próby na 47 osób.

Spotkanie otwarte

Spotkanie otwarte to typowa technika konsultacyjna. Jako jedna  z najczęściej stosowanych technik,  pozwala wziąć udział w konsultacjach wszystkim zainteresowanym  tematem. Jest dobrym narzędziem prezentacji planowanych  zmian i rozwiązań dla mieszkańców gminy, którzy przebywając na co dzień  na wspólnej przestrzeni, zazwyczaj nie prowadzą ze sobą rozmów oraz nie próbują wypracowywać wspólnych rozwiązań. Podczas spotkania uczestnicy mogą  formułować swoje opinie oraz zadawać pytania przedstawicielom  urzędu bądź ekspertom.            

Spotkanie otwarte:
- umożliwi przedstawienie planu zmiany szerokiej grupie zainteresowanych;   
- umożliwi zebranie propozycji, wniosków i opinii uczestników; 
- zapewni możliwość wypowiedzenia się uczestnikom  na konkretny (ważny dla nich) temat;
- umożliwi zgłaszanie wniosków i propozycji zmian; 
- stworzy warunki do budowy wspólnego stanowiska, wspólnych opinii dla osób, które na co dzień nie mają takiej okazji; 
- zapewni możliwość odpowiedzi na pytania i pojawiające się wątpliwości; 
- umożliwi dyskusję i wymianę poglądów; 
- umożliwi aktywne współdziałanie mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących ich najbliższego otoczenia;
-  umożliwi wymianę opinii  pomiędzy mieszkańcami i przedstawicielami  Samorządu gminnego.   Zastosowanie tej techniki pozwoli mieszkańcom /osobom zainteresowanym aktywnie włączyć się w plan już na etapie jego opracowywania. Umożliwi także  projektantom, czy też stronom zainteresowanym, wybór optymalnego wariantu rozwiązania projektowego uwzględniającego możliwie najwięcej postulatów zainteresowanych stron. Organizacja takiego spotkania pozwala na aktywne   współdziałanie mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących ich najbliższego otoczenia – jest to kluczowy element partycypacji społecznej.

Badanie ankietowe metodą internetową

Przeprowadzenie badania ankietowego metodą on-line na internetowej platformie do konsultacji społecznych da mieszkańcom poczucie, że prowadzone konsultacje nie mają charakteru jednorazowego  i przypadkowego, a są celowym i przemyślanym  przedsięwzięciem w obszarze partycypacyjnego zarządzania Gminą Radzymin .   Do zalet tej metody należy z całą pewnością  zaktywizowanie i mobilizacja ludzi młodych, osób niepełnosprawnych, a także innych mających trudności z przemieszczaniem się   np. matek z  małymi dziećmi.
Strona internetowa będzie miejscem, gdzie zostaną umieszczone materiały planistyczne (np. adekwatnie do etapu konsultacji mapa terenu objętego zmianą planu, ankieta internetowa oraz informacje dotyczące konsultacji, ze szczególnym podkreśleniem  ich  roli w  procedurze planowania przestrzennego. Przedmiotowe narzędzie internetowe będzie uwzględniało w szczególności opracowanie i wdrożenie techniki konsultacyjnej przydatnej do konsultacji społecznych planów zagospodarowania przestrzennego, tzn.  badania ankietowego metodą internetową (on-line).
Celem Serwisu Informatycznego  będzie także komunikacja Urzędu ze społecznością lokalną w  celu przekazywania i pozyskiwania informacji na temat  konkretnej inicjatywy, w tym konsultacji społecznych w zakresie planów zagospodarowania przestrzennego. Konsultacje internetowe cechują niskie koszty i terminy realizacji; nie wymagają druku formularzy, ani opłacania ankieterów, a ich wyniki mogą być  publikowane  bardzo szybko. Ponadto prezentowane publiczne wyniki dają możliwość mobilizacji zwolenników mniej liczniej reprezentowanych opinii. 

Przedmiotowa technika konsultacyjna będzie szeroko promowana poprzez plakaty, ulotki, informacje umieszczane na stronie www.radzymin.pl i na portalu społecznościowym „Facebook”, a także w trakcie realizacji spotkania otwartego. Badanie ankietowe metodą internetową on-line (ankieta internetowa) umożliwi zbieranie opinii  oraz agregowanie danych w raportach z konsultacji, także w postaci graficznej. Technika ta jest obiecującym sposobem konsultacji ze względu na możliwość szerokiego zastosowania i łatwość w obsłudze.
Ankieta internetowa  zapewni przystępne dotarcie do mieszkańców  i  ułatwi im  dostęp o każdym czasie do  materiałów konsultacyjnych, co będzie dla interesariuszy wymiernym i bardzo praktycznym wsparciem w zakresie aktywnego udziału w konsultacjach. Doświadczenia samorządu z przeprowadzonych dotychczas konsultacji społecznych wskazują, iż najwięcej problemów sprawia zaangażowanie mieszkańców i pasywna postawa znacznej ich części (ludzie rzadko angażują się w werbalizację własnych opinii). Rozwiązaniem może być odejście od pasywnych mechanizmów partycypacji społecznej na rzecz aktywnego zbierania informacji poszerzenia forum dialogu o osoby dotychczas słabo zaangażowane w życie lokalne. Takim sposobem jest internetowe badanie ankietowe, tym bardziej, że większość gospodarstw ma dostęp do Internetu.  Takie badanie jest tańsze, bardziej aktywne i coraz bardziej popularne. Do zalet tej metody należy z całą pewnością  zaktywizowanie i mobilizacja ludzi młodych, osób niepełnosprawnych, a także innych mających trudności z przemieszczaniem się, np. matek z małymi dziećmi. Prezentowane publiczne wyniki dają możliwość mobilizacji zwolenników mniej liczniej reprezentowanych opinii. Ankieta internetowa, charakteryzująca się prostotą obsługi, umożliwi łatwe dotarcie  mieszkańcom i innym osobom zainteresowanym do wyrażenia swojej opinii nsa temat zmiany planu miejscowego.
Zamieszczone na platformie materiały edukacyjne z zakresu konsultacji społecznych (np. zamieszczenie broszury informacyjnej na temat procedury uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i innych materiałów urbanistycznych może być przydatne w zdobyciu podstawowych informacji z zakresu gospodarki przestrzennej). Dostępność, co do zasady tej techniki konsultacyjnej, pozwoli na efektywne (interaktywne)  planowanie przestrzeni. Barierą w wykorzystaniu tej techniki może być dostępność dla potencjalnych użytkowników – zwłaszcza osób starszych. Należy jednak wziąć pod uwagę, że narzędzia internetowe stają się coraz bardziej powszechne. 

Terenowy punkt konsultacyjny

Punkt konsultacyjny (terenowy) jest miejscem, w którym mieszkańcy  będą mogli zapoznać się z materiałami konsultacyjnymi tj. projektem planu, złożyć swoje uwagi,  przedyskutować z kompetentnymi osobami  interesujące ich kwestie. Punkt konsultacyjny  będzie  zlokalizowany w miejscu,  w którym chętnie przebywają mieszkańcy. Zakłada  się działanie punktu 3 x po 6 godzin. W celu zwiększenia dostępności dla mieszkańców planuje się organizację punktu w piątki i soboty w różnych godzinach.
W punkcie będzie obecny moderator / ekspert oraz pomocnik. Punkt konsultacyjny pozwoli na uzyskanie opinii od osób, do których trudno jest dotrzeć z informacją o konsultacjach (np. osobom starszym, niepełnosprawnym, mającym kłopoty z dotarciem  np. do siedziby Urzędu),  bądź słabo zmotywowanych do wzięcia udziału w konsultacjach. Pozwali nagłośnić przedmiot konsultacji, dotrzeć do różnych osób. Będzie także  efektywnym instrumentem edukacyjnym o przedmiocie konsultacji. Punkt konsultacyjny:
- umożliwi zebranie opinii od mieszkańców, którzy najprawdopodobniej nie wzięliby udziału w konsultacjach;
- umożliwi  dotarcie do konkretnych grup mieszkańców np. osobom starszym i niepełnosprawnym;-  przybliży  mieszkańcom przedmiot konsultacji;
- umożliwia spotkanie się z jak największą liczbą  mieszkańców;Podstawowym zadaniem tej formy konsultacji społecznych jest przedstawienie jak największej liczbie mieszkańców Nowego Jankowa i pozostałym interesariuszom projektu planu  oraz  zebranie ewentualnych uwag do jego treści.
Punkt konsultacyjny  pozwoli efektywnie budować wizerunek  lokalnych Władz,  otwartych  na partycypacyjne metody zarządzania gminą

Cele konsultacji:

- jak  najwcześniejsze i jak  najszersze  włączenie mieszkańców gminy w proces planowania przestrzennego;
- edukowanie społeczeństwa w sprawach zagospodarowania przestrzennego, usprawnienie dialogu społecznego;
- lepsze poznanie potrzeb mieszkańców i potencjalnych inwestorów, lepsze dopasowanie rozwiązań planistycznych do oczekiwań społecznych - zwiększenie akceptacji prowadzonych prac projektowych, pozyskanie społecznego zrozumienia dla projektowanych rozwiązań ( zmniejszenie liczby konfliktów).
    
Cele strategiczne partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym:

- budowanie społeczeństwa obywatelskiego, budowanie poczucia współodpowiedzialności i sprawczości wśród mieszkańców;
- budowanie wzajemnego zaufania i zrozumienia między sektorem publicznym (samorządowym) a obywatelskim (społecznym);
- wypracowanie dobrych praktyk z zakresu partycypacji społecznej.

Wprowadzenie dodatkowych (czyli „pogłębionych”) i nieobjętych ustawą, konsultacji pozwala zachować elastyczność  w procesie projektowania planu, a także niwelować konflikty -  poprzez ich  rozwiązywanie jeszcze przed przeprowadzeniem wymaganej prawem dyskusji publicznej. Władze samorządowe Gminy Radzymin dążą do tego, aby pogłębione konsultacje społeczne stały się ważnym elementem budowania zaufania pomiędzy wszystkimi stronami uczestniczącymi w procedurze planistycznej oraz tworzenia rzeczywistych relacji partnerskich pomiędzy sektorem publicznym a społecznością lokalną. Zastosowanie różnych narzędzi i technik konsultacyjnych pozwoli na dobrą praktykę -  partycypację społeczną   w planowaniu przestrzennym.
Uczestnictwo Gminy Radzymin w Projekcie pt. „Nowa jakość konsultacji społecznych w planowaniu  przestrzennym” pozwoli  wypracować i wypromować w środowisku lokalnym „dobre praktyki” konsultacji oraz upowszechnić idę partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym.

Rola partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym.

Partycypować to znaczy uczestniczyć. Stąd też partycypacja społeczna oznacza uczestnictwo mieszkańców danego terenu  w podejmowaniu decyzji, które ich bezpośrednio dotyczą, czyli wiąże się z zaangażowaniem społecznym w projektowanie przestrzeni. Ze względu na to, iż  podstawą partycypacji jest  partnerska  współpraca pomiędzy sektorem społecznym i publicznym -  partycypacja stanowi  integralną część nowoczesnego zarządzania sferą publiczną. 

Planowanie przestrzenne jest dziedziną, w której obecność konsultacji społecznych ma szczególnie znaczenie, ponieważ ustalenia planów miejscowych dotyczą żywotnych interesów zarówno całej społeczności lokalnej, jak i poszczególnych jej członków.

Opracowała: Halina Grzelak – kierownik Ref. Partycypacji i Polityki Społecznej w Urzędzie Miasta i Gminy Radzymin