Czym jest inicjatywa lokalna i kto może z niej korzystać?

Inicjatywa lokalna unormowana została w rozdziale 2a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie:  od art. 19 b do art. 19 h.
Zgodnie z ustawową definicją inicjatywa lokalna to forma współpracy mieszkańców i jednostek samorządu terytorialnego ( gminy)  przy realizacji zadań publicznych. Jest to jednak forma szczególna, której istotą jest „wspólne realizowanie zadania publicznego na rzecz społeczności lokalnej”.

Inicjatywa lokalna stanowi więc  formę partycypacji społecznej: mieszkańcy wspólnie z samorządem gminnym  podejmują się realizacji zadania publicznego.

Zgodnie z Art. 19b ust. 1 ww. ustawy:
„W ramach inicjatywy lokalnej mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego bezpośrednio, bądź za pośrednictwem organizacji pozarządowych, lub podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 mogą złożyć wniosek o realizację zadania publicznego do jednostki samorządu terytorialnego, na terenie której mają miejsce zamieszkania lub siedzibę.”
(Kryterium tego, kto może być wnioskodawcą, jest więc miejsce zamieszkania, a nie zameldowania).
Inicjatywa lokalna pozwala na wykorzystanie lokalnego potencjału społecznego i ludzkiego, dając szansę realizacji cennych przedsięwzięć  na rzecz podniesienia poziomu życia ludziom,  którzy nie zawsze są zorganizowanymi np. w formie stowarzyszenia lub fundacji.
Inicjatywa lokalna może stanowić swoisty katalizator aktywizacji społecznej.

W praktyce oznacza to, iż  formalnie już dwie osoby mogą złożyć wniosek o inicjatywę. Mieszkańcy mogą też wystąpić z wnioskiem o inicjatywę lokalną za pośrednictwem organizacji pozarządowej lub podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy o pożytku.

Uwaga! Rola organizacji pozarządowych polega na występowaniu  w imieniu mieszkańców. Oznacza to, że wniosek nadal przygotowują  mieszkańcy, a dana organizacja jest jedynie ich przedstawicielem  wobec władz publicznych.

Inicjatywa lokalna jako  narzędzie partycypacyjne  ma  służyć realizacji konstytucyjnej zasady pomocniczości, która zakłada, że jeżeli mieszkańcy, sami lub w formach zorganizowanych, mogą realizować zadania publiczne, to samorząd  tworzy warunki, w tym finansowe, do ich realizacji. Czyli przedmiotowy mechanizm pozwala, by gmina, mieszkańcy (ewentualnie reprezentujące ich organizacje pozarządowe) mogły wspólnie planować realizację zadań publicznych, co pozwoli faktyczne zaspokajać potrzeby społeczne. Bezpośrednio wiąże się to więc ze skutecznością działań oraz z  racjonalnym  dysponowaniem  środkami publicznymi. 

Czego może dotyczyć inicjatywa lokalna?

Podstawą inicjatywy lokalnej jest wniosek kierowany przez grupę mieszkańców (samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji pozarządowej) do Urzędu Miasta i Gminy Radzymin o wsparcie realizacji zadania publicznego w zakresie ustalonym ustawą. 
Podstawa do uruchomienia inicjatywy lokalnej  jest identyfikacja problemu,  którym chcą zająć się mieszkańcy. Zgodnie z ustawą katalog spraw, które mogą być przedmiotem inicjatywy lokalnej jest zamknięty  i dotyczyć może:

1) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, obejmującej w szczególności budowę, rozbudowę lub remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego;
2) działalności charytatywnej;
3)  podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;
4) działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego
5) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego;
6)  promocji i organizacji wolontariatu;
7) edukacji, oświaty i wychowania;
8) działalności w sferze kultury fizycznej i turystyki;
9) ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach;
10) porządku i bezpieczeństwa publicznego;
11) rewitalizacji.
 
Uwaga! Mieszkaniec musi posiadać pełną  zdolność do czynności prawnych. czyli osobami uprawnionymi do składania wniosków  są tylko osoby , które ukończyły  18 rok życia.

Podstawy prawne  inicjatywy lokalnej w Gminie Radzymin 

• ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
• corocznie uchwalane programy współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi  i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego;
• uchwała Rady Miejskiej w Radzyminie Nr 299/XXVII/2016 z dnia 26 września 2016 roku w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej (Dz. Urz. Woj. Maz. z dnia 11 października 2016 r. poz. 8730 ze zm.);
• Zarządzenie Nr 0050.4.2017 Burmistrza Radzymina z dnia 29.05.2017 r. w sprawie  określenia procedury realizacji zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej i regulaminu pracy zespołu do oceny wniosków w ramach inicjatywy lokalnej.

Finansowanie inicjatywy lokalnej

Procedura inicjatywy lokalnej nie zakłada transferu środków finansowych na rzecz wnioskodawcy, a jedynie wsparcie merytoryczne i rzeczowe  oraz bezpośrednie finansowanie zadania publicznego. Tak więc w ramach inicjatywy lokalnej nie ma miejsca bezpośrednie przekazywanie mieszkańcom pieniędzy z budżetu na wskazany cel. Czyli Gmina nie przekazuje  dotacji, ale realizuje zadanie publiczne z wspólnie ze społecznością lokalną i sama bezpośrednio pokrywa własne koszty.
Mieszkańcy składający wniosek o realizację inicjatywy lokalnej musza uruchomić swoje własne zasoby, które winny być komplementarne wobec zasobów gminy. Najważniejszym elementem tego narzędzia  jest to , że w jego ramach mieszkańcy nie tylko przedstawiają pomysł na konkretne przedsięwzięcie , ale również deklarują  współudział w realizacji.
Burmistrz, dokonując oceny wniosku, bierze pod uwagę ustalone szczegółowe kryteria oceny wniosku  oraz jego celowość z punktu widzenia potrzeb społeczności lokalnej.
Przy ocenie wniosku brane są pod uwagę następujące kryteria:
• rodzaj zadania publicznego z uwzględnieniem celowości z punktu widzenia potrzeb społeczności lokalnej
• zakres i rodzaj zaangażowania wnioskodawcy  w realizacje inicjatywy lokalnej:
- zadeklarowany wkład pracy społecznej,
- wkład rzeczowy,
- wysokość udziału finansowego.
Po rozpatrzeniu wniosku, Burmistrz przyjmuje go do realizacji  lub odrzuca z podaniem uzasadnienia. W przypadku przyjęcia wniosku do realizacji, gmina zawiera umowę z wnioskodawcą o realizację inicjatywy lokalnej, która w sposób szczegółowy określa:
- zakres i przedmiot zadania publicznego oraz termin jego realizacji,
- udział wnioskodawcy oraz gminy w realizacji przedsięwzięcia,
- sposób  finansowania zadania publicznego,
- sposób kontroli,
- inne niezbędne uzgodnienia.
Umowa ma charakter umowy cywilnoprawnej.
Samorząd Gminy Radzymin zabezpiecza w budżecie środki na realizację zadań z inicjatywy lokalnej.

Kto przyjmuje wnioski?

Adresatem inicjatywy jest bezpośrednio organ wykonawczy gminy, a więc wniosek składa się do  Burmistrza Radzymina.
Tryb składania i opiniowania  wniosku określa Zarządzenie Nr 0050.4.2017 Burmistrza Radzymina z dnia 29.05.2017 r. w sprawie  określenia procedury realizacji zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej i regulaminu pracy zespołu do oceny wniosków w ramach inicjatywy lokalnej.

W związku z określeniem trybu składania wniosku, należy jednak pamiętać o  charakterze wniosku o inicjatywie lokalnej, który jest wnioskiem w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego. Oznacza to, że nawet jeśli wnioskodawca złoży go do innego podmiotu niż wskazany  w uchwale, musi być on przekazany do właściwego urzędu i rozpatrzony z uwzględnieniem przepisów KPA.

Kryteria oceny wniosków

Przyjęte w wymienionej wyżej Uchwale Rady Miejskiej w Radzyminie, kryteria oceny wniosku. uwzględniają przede wszystkim wkład pracy społecznej w realizację inicjatywy lokalnej. Oznacza to, że zaangażowanie pracy społecznej jest oceniane najwyżej przy rozpatrywaniu wniosków.
Określone kryteria to w szczególności:
1. celowość realizacji inicjatywy z punktu widzenia potrzeb społeczności lokalnej;
2. zaangażowanie społeczne w realizację inicjatywy (wkład pracy społecznej w realizację inicjatywy lokalnej);
4. Wysokość środków własnych (finansowych, rzeczowych)  inicjatora;
5. Szacunkowa liczba osób, którym będzie służyć inicjatywa.

Przyjęta w procedura pozwala na ocenę, czy dane zadanie faktycznie wpisze się w zadania publiczne gminy i zdiagnozowane potrzeby społeczn3e.

Uwaga! Deklaracja zaangażowania mieszkańców w wykonanie określonych zadań przy realizacji inicjatywy lokalnej musi być traktowana jako konkretne zobowiązanie. Mieszkańcy muszą mieć świadomość że ich deklaracje są wiążące i w chwili przedstawienia samorządowi wniosku o realizację inicjatywy stanowić będą przedmiot oceny, który wpływa na to, czy samorząd zaangażuje się we współpracę przy realizacji zadania, czy też nie.

Umowa o realizację inicjatywy

Wniosek oceniany jest w oparciu o przyjęte w uchwale kryteria. Ostateczne  przyjęcie wniosku  rozpoczyna prace nad przygotowaniem umowy o realizację zadania we współpracy między mieszkańcami a gminą.  Prace nad umową poprzedza wspólne opracowanie dokumentów, a przede wszystkim harmonogramu i budżetu, stanowiących załącznik do umowy. Charakter dokumentów wskazanych jest  oczywiście uzależniony od charakteru zadania publicznego.
Umowa o realizację zadania publicznego w trybie inicjatywy lokalnej jest umową cywilnoprawną, do której mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że wszystkie kwestie nieuwzględnione w ustawie podlegają regulacjom tego Kodeksu.

Prawo kontroli realizacji zadania publicznego

W tym zakresie prawo kontroli ze strony gminy obejmuje:
- faktyczne wykonywanie zadania;
- sposób zaangażowania i jego zgodność z umową.
Kontrola ze strony samorządu wiąże się z odpowiedzialnością za zadanie i efektywne wykorzystanie środków i rzeczy pozostających w jego dyspozycji.

Szczegółowych informacji na temat realizacji zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej udziela

Halina Grzelak – Referat Partycypacji i Polityki Społecznej w Urzędzie Miasta i Gminy Radzymin , Pl T. Kościuszki 2, pok. nr 34
tel. 22 667 68 52
tel. kom. 600 933 916
e- mail: hgrzelak@radzymin.pl

Opracowanie: Halina Grzelak – Referat Partycypacji i Polityki Społecznej

FORMULARZ WNIOSKU O REALIZACJĘ ZADANIA PUBLICZNEGO W RAMACH INICJATYWY LOKALNEJ

Zarządzenie Nr 0050.47.2017 Burmistrza Radzymina z dnia 29 maja 2017 r. w sprawie określenia procedury realizacji zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej i regulaminu pracy zespołu do oceny wniosków w ramach inicjatywy lokalnej

Uchwała Nr 399/XXXV/2017 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 27 marca 2017 r. w sprawie zmiany Uchwały Nr 299/XXVII/2016 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 26 września 2016 r. w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o re

Zarządzenie Nr 0050.79.2016 Burmistrza Radzymina z dnia 16 czerwca 2016 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych z organizacjami pozarządowymi i podmiotami określonymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolont

Zarządzenie Nr 0050.80.2016 Burmistrza Radzymina z dnia 16 czerwca 2016 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych dotyczących projektu uchwały w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania pu

Uchwała Nr 299/XXVII/2016 w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej