Bóbr europejski zamieszkuje zalesione brzegi rzek i jezior. W brzegach wykopuje mieszkalne nory, otwór wejściowy znajduje się pod wodą. Ścina zębami drzewa i buduje z nich tamy, uszczelniane mułem, gliną oraz roślinnością. Tamy powodują spiętrzenie wody tak aby wejście do wykopanej podziemnej nory było zawsze ukryte pod wodą. Na wodzie budowane są tzw. "żeremia" zbudowane z mułu, gałęzi i liści, tutaj znajduje się komora mieszkalna. Bóbr jest największym gryzoniem europy, posiada palce spięte błoną pławną, szeroki spłaszczony i pokryty łuskami ogon, gęste brunatnoczarne futro. Długość ciała 90-140 cm, ciężar od 13 do 36 kilogramów. Bobry najlepiej jest obserwować wieczorem lub wcześnie rano. W lecie, gdy noc jest krótka i mało jest czasu na bezpieczne żerowanie, bobry opuszczają swe schronienia jeszcze podczas dnia. Bobry na lądzie są powolne i niezdarne natomiast w wodzie poruszają się bardzo zwinnie. Dorosłe ostrzegają się przed niebezpieczeństwem uderzeniami ogona o powierzchnie wody. Pożywienie stanowi roślinność, zimą kora drzew, łyko (www.warszawa.rzgw.gov.pl, 2012).

Szkodliwa działalność bobrów polega na:

• niszczeniu zapór bocznych, wałów przeciwpowodziowych, umocnień skarp, brzegów zbiorników, rzek i kanałów żeglugowych, poprzez drążenie nor i urządzanie legowisk;
• budowaniu tam bobrowych na rzekach i na rowach odwadniających zawale;
• wycinaniu i powalaniu drzew, co stanowi nie tylko utrudnienie w żegludze, ale także zagrożenie życia dla osób uprawiających turystykę wodną (ponadto powalone drzewa w okresie zimowym uniemożliwiają swobodny spływ wód i lodów, czego następstwem może być tworzenie się zatorów lodowych);
• niszczeniu zabytkowych, drewnianych budowli typu jazy.

Uszkodzone i osłabione korpusy wałów przeciwpowodziowych oraz podwyższony poziom wody znacząco zwiększają zagrożenie powodziowe. Od stanu technicznego tych urządzeń przeciwpowodziowych uzależnione jest dalsze zagospodarowanie i funkcjonowanie całej infrastruktury technicznej na terenach przyległych. Powyższe zniszczenia mogą być przyczyną przerwania wałów przeciwpowodziowych, podtopienia, a nawet zalania przyległych terenów. Szkody występują zarówno punktowo, jak również liniowo na dłuższych odcinkach rzek.

Przykładowo Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie na Zalewie Zegrzyńskim w 2008 r. rozebrał 1348 tam bobrowych, zaś w 2009 r. - 1289.

Większość mieszkańców gminy Radzymin oraz okolic widziała już tamy jakie tworzą sobie bobry na rzece Beniaminówce nieopodal mostu kolejowego przy granicy z gminą Nieporęt – sołectwo Łąki (fot. 1).

Aby spiętrzyć wodę na miejscowym cieku wycinają kolejne drzewa nie tylko duże, ale również małe – przewalone drzewa na Rządzy w Starym Dybowie (fot. 2).

O szybkości bobrów w wycince kolejnych drzew najlepiej wiedzą mieszkańcy Radzymina, a dokładnie właściciele i sąsiedzi tzw. „Stawu w Parku im. ks. Eleonory Czartoryskiej”, gdzie tygodniowo jest wycinane kilka drzew. Niestety, często są to piękne dęby, ścinają je bo żywią się korą (fot. 3).

Problem jest duży, bo po drzewach zostają tylko odstające od powierzchni terenu na 20-40 cm pnie. Natomiast w przypadku większych opadów tamy mogą powodować lokalne podtopienia terenów zabudowanych.
Dodatkowym negatywnym działaniem bobrów są kopane przez nie nory i korytarze, które mogą powodować zapadanie się gruntu oraz naruszenie konstrukcji ogrodzeń, jak to ma miejsce w Parku.
Bobry robią olbrzymie szkody, nie tylko w wałach przeciwpowodziowych na rzece Bug w Arciechowie i Popielarzach, wyspie Euzebii przy ujściu rzeki Rządzy do Narwi, a także w rowach melioracyjnych, zatykając je (fot. 4, 5, 6).

W związku z tym zalewane są łąki, użytki zielone i pola uprawne w dużych ilościach i z tego tytułu rolnicy mają też duże straty finansowe.

Szkody wykonywane przez bobry mogą być minimalizowane przez:

1. Tolerowanie bobrów poprzez ochronę wałów przeciwpowodziowych przed kopaniem nor, polegające na wykładaniu siatek metalowych w miejscach potencjalnych uszkodzeń, ogradzaniu miejsc szczególnie narażonych na uszkodzenia i usuwaniu stwierdzonych uszkodzeń z zastosowaniem powyższych rozwiązań.
2. Zapobieganie kolonizacji nowych terenów sprowadzające się najczęściej do zmniejszenia atrakcyjności środowiska, w którym bobry mogłyby się osiedlić i powodować ewentualne szkody poprzez:
a) usunięcie gatunków drzew preferowanych przez bobry,
b) zmianę składu gatunkowego zadrzewień rosnących w sąsiedztwie wałów – sadzenie gatunków drzew i krzew nieatrakcyjnych dla bobrów, np. iglastych,
c) ochrona szczególnie cennych drzew poprzez owijanie siatką drucianą w pewnej odległości od pnia i stosowanie innych materiałów trudnych do przegryzienia przez bobry, takimi jak klej zmieszany z piaskiem, papier ścierny etc.;
d) zabezpieczanie potencjalnie zagrożonych przepustów poprzez stosowanie prostych i tanich rur i siatek;
e) ochrona upraw poprzez stosowanie ogrodzeń z metalowej siatki o wysokości ok. 1 m, ogrodzeń elektrycznych o wysokości ok. 30 cm od ziemi.
3. Odstraszanie osiedlonych bobrów (populacja nadmiernie liczebnie) za pomocą urządzeń wydających dźwięk oraz przy użyciu zwierząt myśliwskich. Jednak w okolicy obfitującej w bobry zwolnione miejsce jest natychmiast zajmowane przez młode, wędrujące osobniki i problem pozostaje.
4. Aby ograniczyć szkody w uprawach, w niektórych tamach można zamontować specjalne rury, które zapobiegają piętrzeniu wody. Rury są wykonane z polietylenu. Mają nawiercone specjalne otwory, mają też siatkę ochronną. Rura działa jak syfon – reguluje poziom wody w danym miejscu. Te specjalne rury przelewowe umożliwią przepływ wody przez zaporę, a to skutecznie niweluje straty wyrządzane podtopieniami. Dodatkową zaletą tej metody jest to, że wody jest na tyle dużo, że zatrzymuje zwierzę przy tamie, nie osiedla się ono w innej okolicy i nie buduje nowych tam, powodując kolejne straty.

Możliwe są również przeniesienia rodzin i siedlisk bobrowych, jednakże w tym przypadku niezbędne jest każdorazowe występowanie o stosowną zgodę do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Usuwanie budowli bobrzych stanowi jedynie chwilowe rozwiązanie problemu szkód.
Prowadzone jest także ograniczanie populacji bobrów za pomocą odłowów i odstrzałów redukcyjnych. Bóbr w Polsce jest gatunkiem chronionym, dlatego decyzja o jego odstrzale zapada bardzo rzadko.
Montaż rur jest preferowaną przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska i dobrze ocenianą przez ekologów metodą na ograniczanie szkód powodowanych przez bobry. RDOŚ ocenia, że inne sposoby, takie jak np. przesiedlanie bobrów czy odstrzał tych zwierząt są mniej skuteczne.
Za szkody poczynione przez bobry w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim odpowiada Skarb Państwa, w którego imieniu działa Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

WAŻNA INFORMACJA

Mieszkańcy z terenu gminy Radzymin stosowane wnioski o odszkodowanie wraz z załącznikami mogą składać na adres: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie, ul. H. Sienkiewicza 5, 00-090 Warszawa. Druki wniosków dostępne są na stronie internetowej www.warszawa.rdos.gov.pl w zakładce wnioski do pobrania lub w Referacie Środowiska i Gospodarki Odpadami Urzędu Miasta i Gminy Radzymin, pok. nr 18 i na stronie internetowej http://bip.radzymin.pl/index.php?id=606 w zakładce Ochrona Środowiska – wnioski do pobrania.