Opłata adiacencka jest daniną publiczną o szczególnych cechach, ustalaną w drodze decyzji administracyjnej przez organ wykonawczy gminy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta) na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 14 czerwca 1960 Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23 z późn. zm.).
Materialnoprawną podstawę ustalenia tej opłaty stanowią przepisy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 r. poz. 1774 z późn. zm.).
Z definicji zawartej art. 4 pkt 11 ugn wynika, że można wyróżnić trzy rodzaje opłat adiacenckich:

1. opłatę ustaloną w związku ze wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym budową urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi – art. 144 ugn,
2. opłatę ustaloną w związku ze scaleniem i podziałem nieruchomości – art. 107 ugn,
3. opłatę ustaloną w związku z podziałem nieruchomości – art. 98a ugn.

Na terenie gminy Radzymin ustalana jest opłata adiacencka z tytułu podziału nieruchomości.
Rada Miejska w Radzyminie uchwałą Nr 415/XXVIII/2009 z dnia 23 czerwca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Mazow. Nr 125, poz. 3723) ustaliła wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej z tytułu wzrostu wartości nieruchomości powstałej w wyniku jej podziału w wysokości 20% różnicy wartości nieruchomości.

Ustalenie opłaty adiacenckiej z tytułu podziału nieruchomości może nastąpić pod warunkiem, że łącznie wystąpią przesłanki pozytywne i nie wystąpi przesłanka negatywna.
Przesłankami pozytywnymi są:

1. zatwierdzenie podziału nieruchomości decyzją ostateczną,
2. wzrost wartości nieruchomości spowodowany podziałem nieruchomości,
3. obowiązywanie uchwały rady gminy ustalającej stawkę procentową opłaty adiacenckiej z tytułu podziału nieruchomości.

Natomiast przesłanka negatywna to upływ 3 lat od dnia, kiedy decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna.
Ustalenie opłaty adiacenckiej następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości. Opłata może być, na wniosek właściciela nieruchomości, rozłożona na raty roczne, płatne w okresie do 10 lat. Warunki rozłożenia na raty określa się w decyzji o ustaleniu opłaty, a należność gminy z tego tytułu podlega zabezpieczeniu, w tym przez ustanowienie hipoteki. Decyzja o ustaleniu opłaty adiacenckiej stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.

Obowiązek wnoszenia opłaty powstaje po upływie 14 dni od dnia, w którym decyzja o ustaleniu opłaty stała się prawomocna. W przypadku rozłożenia opłaty adiacenckiej na raty obowiązek ten dotyczy wpłacenia I raty.

Ustawodawca przewidział alternatywną formę rozliczenia z gminą z tytułu opłaty adaicenckiej poprzez możliwość przeniesienia na rzecz gminy, za jej zgodą, prawa do działki gruntu wydzielonej w wyniku podziału.

Podmiotami zobowiązanymi do wniesienia opłaty adiacenckiej z tytułu podziału są właściciele (współwłaściciele) nieruchomości, a także użytkownicy (współużytkownicy) wieczyści, którzy jednorazowo wnieśli opłaty roczne za cały okres użytkowania tego prawa, którzy dokonali podziału nieruchomości.